Het is altijd een vervelende situatie wanneer je als ondernemer aansprakelijk wordt gesteld, bijvoorbeeld door een klant. En waarschijnlijk met name als die schade veroorzaakt is door een door jou ingehuurde ZZP’er (zelfstandige) waar je niet zo veel over te zeggen had. Stel dat een door jou ingehuurde ZZP’er schade veroorzaakt en jouw klant stelt jou daarvoor aansprakelijk en dat het om een serieus bedrag aan schade gaat. Is dat juridisch bezien terecht en moet je ook tot vergoeding van die schadeclaim overgaan? Zijn er opties om jouw aansprakelijkheid te beperken of zelfs uit te sluiten? Lees het hieronder verder.
Ingehuurde ZZP’er en aansprakelijkheid
Eerst moeten we onderscheid maken in de soort aansprakelijkheid. Kort gezegd hebben we contractuele- en buitencontractuele aansprakelijkheid. Bij contractuele aansprakelijkheid kun je denken aan wanprestatie ofwel het niet juist nakomen van de gemaakte afspraken (de overeenkomst). Dit noemen we ook wel een toerekenbare tekortkoming (6:74 BW). Bij buitencontractuele aansprakelijkheid kun je denken aan onrechtmatige daad (6:162 BW). Die laatste vorm van aansprakelijkheid staat juridisch gezien los van de afspraken zoals vastgelegd in de overeenkomst.
Contractuele aansprakelijkheid voor ingehuurde ZZP’er
Bij contractuele aansprakelijkheid is het niet relevant of de schade is veroorzaakt door jouzelf, een werknemer op jouw loonlijst of een door jou ingehuurde ZZP’er. Indien je bij de uitvoering van een overeenkomst gebruikmaakt van hulppersonen (werknemers of overig ingehuurd personeel) ben je voor hun gedragingen op dezelfde wijze aansprakelijk als voor jouw eigen gedragingen. De wet maakt hierin dus geen onderscheid tussen eigen werknemers en ingehuurde ZZP’ers. Dit volgt uit artikel 6:76 BW:
“Maakt de schuldenaar bij de uitvoering van een verbintenis gebruik van de hulp van andere personen, dan is hij voor hun gedragingen op gelijke wijze als voor eigen gedragingen aansprakelijk.”
Het moet dus gaan om een hulppersoon die gebruikt wordt ter uitvoering van een verbintenis. Deze bepaling geldt niet als een hulppersoon gebruikt wordt in de precontractuele fase, zoals een adviseur die advies geeft over een financieel product waarna een overeenkomst tot stand kan komen.
Een ZZP’er heeft, in tegenstelling tot een werknemer, de mogelijkheid de aansprakelijkheid in zijn algemene voorwaarden te beperken of uit te sluiten (een werknemer is bijna nooit aansprakelijk voor schade). Het verdient daarom aanbeveling de eventuele algemene voorwaarden van de ZZP’er goed door te nemen, voordat je een besluit neemt of je er wel of niet mee akkoord gaat. En in jouw eigen algemene voorwaarden kun je opnemen dat eventuele aansprakelijkheid voor hulppersonen is uitgesloten of beperkt. In sommige gevallen kan de redelijkheid en billijkheid met zich brengen dat de opdrachtnemer geen beroep kan doen op de beperking of uitsluiting van haar aansprakelijkheid.
Het is belangrijk op te merken dat de aansprakelijkheid van hulppersonen niet absoluut is en dat de specifieke omstandigheden van het geval moeten worden gewogen. Rechters kunnen een afweging maken tussen de mate van invloed en controle die de opdrachtgever heeft over de hulppersoon, de aard van de taak die wordt uitgevoerd en andere relevante omstandigheden om te bepalen of de hulppersoon als medeaansprakelijk kan worden beschouwd.
Buitencontractuele aansprakelijkheid voor ingehuurde ZZP’er
Bij buitencontractuele aansprakelijkheid maakt de wet een onderscheid in aansprakelijkheid voor ondergeschikten en niet-ondergeschikten. In beginsel zal de ZZP’er in de laatste categorie worden geplaatst. Het is immers een zelfstandige ondernemer. Bij deze niet-ondergeschikten spreken we wel van ‘independent contractors’. Indien een ZZP’er in dat geval schade veroorzaakt ben je voor deze schade aansprakelijk indien de ZZP’er zijn opdracht ‘ter uitoefening van jouw bedrijf’ verrichtte. Aansprakelijkheid voor fouten van de ZZP’er is dus aan de orde indien (het bedrijf van) de ZZP’er hetzelfde soort werk uitvoert als jouw eigen bedrijf. Het komt geregeld voor dat bijvoorbeeld een bouwbedrijf een schilder inhuurt om schilderwerkzaamheden te verrichten. In deze situatie voert de schilder zijn opdracht niet uit ter uitoefening van het bouwbedrijf waardoor het bouwbedrijf in beginsel niet aangesproken kan worden voor eventuele fouten van de schilder op grond van buitencontractuele aansprakelijkheid. We hebben hier te maken met artikel 6:171 BW:
“Indien een niet ondergeschikte die in opdracht van een ander werkzaamheden ter uitoefening van diens bedrijf verricht, jegens een derde aansprakelijk is voor een bij die werkzaamheden begane fout, is ook die ander jegens de derde aansprakelijk.”
Aansprakelijkheid voor ondergeschikten is sneller aan de orde, omdat de voorwaarde ‘ter uitoefening van diens bedrijf’ hier niet speelt. Op het eerste gezicht lijkt het hier enkel om aansprakelijkheid voor eigen werknemers te gaan. De Hoge Raad heeft echter bepaald dat een ZZP’er onder omstandigheden aangemerkt kan worden als een werknemer. Hierbij wordt gekeken naar de feitelijke situatie, waarbij niet van belang is wat partijen hebben afgesproken over de onderlinge verhoudingen. Van belang is bijvoorbeeld of er tussen partijen een gezagsverhouding bestaat en of de ZZP’er op gelijke wijze als een werknemer werkt in de organisatie. Verder speelt mee hoe de ZZP’er naar buiten optreedt. Treedt hij onder zijn eigen naam naar buiten of doet hij dit onder de naam van zijn opdrachtgever? Draagt hij diens bedrijfskleding en rijdt hij in een bedrijfsbusje? In een dergelijke situatie kan gesteld worden dat de ZZP’er als werknemer aangemerkt dient te worden, waarbij ook aansprakelijkheid in de vorm van ‘aansprakelijkheid voor ondergeschikten’ kan spelen en overigens nog allerlei andere (arbeidsrechtelijke) consequenties. Om dit risico te beperken is het van belang duidelijke afspraken met de ZZP’er te maken en te zorgen dat er naar buiten toe geen enkele twijfel kan bestaan over het feit dat de ZZP’er daadwerkelijk een ZZP’er is.
Artikel 6:171 BW is een zogenoemde risicoaansprakelijkheid, zodat het beperken van de aansprakelijkheid niet mogelijk is. Ook geldt daarom dat het verstandig is voor de opdrachtnemer ervoor te zorgen dat de ingeschakelde derde haar aansprakelijkheid richting de opdrachtnemer niet beperkt. Met andere woorden: dat de ingeschakelde derde de opdrachtnemer vrijwaart voor aanspraken die de opdrachtnemer van een andere partij ontvangt, omdat die ingeschakelde derde een fout heeft gemaakt.
Om de opdrachtgever op basis van dit artikel aansprakelijk te stellen moet dus aan een aantal voorwaarden voldaan zijn. In de eerste plaats moet er sprake zijn van een opdracht verricht ten behoeve van het bedrijf van de opdrachtgever. In de tweede plaats dient de hulppersoon zelf aansprakelijk te zijn jegens een derde voor een tijdens de werkzaamheden begane fout, dat wil zeggen een toerekenbare onrechtmatige daad. In de derde plaats dient de fout te zijn begaan ten tijde van het verrichten van de opgedragen werkzaamheden. Ten slotte dient er met betrekking tot de fout waarop de aansprakelijkheid is gebaseerd (vanzelfsprekend) voldaan te zijn aan de overige vereisten voor aansprakelijkheid zijnde schade, causaal verband tussen de fout en de schade en het relativiteitsvereiste.
Gescheiden activiteiten: geen aansprakelijkheid op grond van art. 6:171 BW
Aansprakelijkheid bestaat niet wanneer de benadeelde de dader en het bedrijf van diens opdrachtgever niet als een zekere eenheid van onderneming kan beschouwen. Er is geen sprake van een eenheid van onderneming indien op grond van de bedrijfsactiviteiten duidelijk te onderkennen is dat het om gescheiden activiteiten gaat.
Bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering en ingehuurde ZZP’er
Je kunt natuurlijk ook checken of ZZP’ers zijn meeverzekerd onder jouw bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering. Een goede, brede verzekering kan veel ellende voorkomen. Check dit vooral bij jouw tussenpersoon of kijk in de laatste polis.
