Onze hoogste nationale rechter, de Hoge Raad, heeft op 4 oktober jl. geoordeeld dat bestelknoppen op de website van webwinkels met de tekst ‘bestellen’, ‘bestelling plaatsen’ of ‘bestelling afronden’ niet duidelijk genoeg aangeven dat de koper / consument verplicht is te betalen als zij op die knop gedrukt hebben. Deze uitspraak kan leiden tot gehele of gedeeltelijke vernietiging van de koopovereenkomst en dat is natuurlijk niet wat je als webshop wil. Deze zaak (eigenlijk zijn het twee zaken) heeft een groot belang voor de praktijk van webshops maar ook incassobureaus die hun openstaande vorderingen incasseren. Wat was er aan de hand?
Europees recht en vereisten voor een bestelknop
Het Europese consumentenrecht stelt de eis dat als een consument via het internet (online) een overeenkomst sluit door op een knop te klikken, uit de tekst van die knop op een ‘niet voor misverstand vatbare wijze’ blijkt dat de consument daardoor een betalingsverplichting aangaat. Deze eis is overgenomen in ons Burgerlijk Wetboek. In een aanzienlijk aantal rechtszaken speelt de vraag of de gebruikte bestelknop voldoet aan deze informatieplicht. De uitspraken lopen nogal uiteen. De Rechtbank Rotterdam heeft daarom in twee zaken zogenoemde prejudiciële vragen gesteld aan de Hoge Raad. Een prejudiciële vraag is een vraag van een rechtbank of een hof aan de Hoge Raad over de uitleg van een rechtsregel. Daaraan kan behoefte bestaan bijvoorbeeld als de Hoge Raad over die vraag niet eerder heeft beslist.
Zaak Bol.com: ‘bestelling plaatsen’
In de Bol.com zaak ging het om een consument die een aantal zaken bij Bol.com bestelde en daarbij geklikt heeft op de bestelknop op de website met de tekst ‘bestelling plaatsen’. Hierbij koos de consument voor achteraf betalen. Betaling bleef echter uit en uiteindelijk heeft Bol.com bij de rechter haar vordering geclaimd.
De prejudiciële vraag is of de tekst ‘bestelling plaatsen’ op de bestelknop van Bol.com voldoet aan de wettelijke informatieplicht. Het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft in zijn rechtspraak een uitleg gegeven aan de zogenoemde bestelknopbepaling. Volgens die rechtspraak komt het aan op de tekst op de bestelknop zelf en dus niet op informatie die is verstrekt in het voorafgaande bestelproces. De tekst op de knop moet ondubbelzinnig zijn en noodzakelijkerwijs een verband oproepen met het ontstaan van een betalingsverplichting. Of dat zo is, moet worden bepaald aan de hand van de omgangstaal en de verwachting van de gemiddelde consument. Het gaat dus enkel om de bestelknop.
De Hoge Raad oordeelt dat de tekst ‘bestelling plaatsen’ niet aan de eisen voldoet. Zowel in de omgangstaal als door de gemiddelde consument wordt niet noodzakelijkerwijs een verband gelegd tussen het online plaatsen van een bestelling en de verplichting om te betalen. Hetzelfde geldt volgens de Hoge Raad voor een knop met daarop alleen de tekst ‘bestellen’ of ‘bestelling afronden’.
In een andere zaak waarvan we hieronder de link delen, oordeelde de Hoge Raad dat de bestelknop ‘schrijf je nu in’ eveneens niet voldoet aan de wettelijke eisen.
Overeenkomst vernietigen (ongedaan maken)
De rechter kan in zo’n geval de overeenkomst geheel of gedeeltelijk vernietigen. Bij gehele vernietiging vervallen de verplichtingen uit de overeenkomst volledig en hebben partijen over en weer recht op ongedaanmaking van de door hen verrichte prestaties. De consument zal dus gekochte zaken moeten teruggeven en krijgt van de verkoper de betaalde koopprijs terug. Gehele vernietiging mag de rechter volgens het Europese recht alleen toepassen als de consument daartegen geen bezwaar heeft (en dus in rechte is komen opdagen).
Verstekzaak: 1/3e korting is redelijk
In geval de consument in rechte niet verschijnt (een verstekzaak), geldt dat de rechter niet gehele vernietiging mag uitspreken. Wel kan de rechter in een verstekzaak een gedeeltelijke vernietiging uitspreken in de vorm van een feitelijke korting op het door de consument te betalen bedrag. Omdat de praktijk op dit punt behoefte heeft aan een eenvoudig te hanteren regel, oordeelt de Hoge Raad dat een korting van één derde in het algemeen redelijk is. Dit is overigens een richtlijn en de rechter mag in een concreet geval een andere korting toepassen. Dan zal de rechter dat onzes inziens wel deugdelijk moeten motiveren.
Bestelknop moet duidelijkheid geven over betalingsverplichting
Als je iets op internet bestelt, dan moet de bestelknop duidelijk maken dat je daarvoor moet betalen. Is dit onvoldoende duidelijk, dan kan dit voor webshops tot behoorlijke risico’s leiden. Houd hiermee dus rekening als je een webshop hebt.
We kunnen ons voorstellen dat webshops met deze rechtspraak denken dat we wat te ver zijn doorgeschoten. Is de gemiddelde consument er immers niet mee bekend (of zou dat niet zo moeten zijn) dat met het plaatsen van een bestelling ook een betalingsverplichting wordt aangegaan? Aan de andere kant kan gesteld worden waarom de bestelknop niet gewoon vermeld dat iets gekocht wordt (‘koop bevestigen’ bijvoorbeeld). Wellicht commercieel minder handig? Juridisch gezien in ieder geval wel verstandiger…
De bestelknop blijft de gemoederen bezighouden.
Links
ECLI:NL:HR:2024:1355 (bol.com)
