Inmiddels heeft de Coronacrisis een enorme wereldwijde impact op het leven en de economie. Veel landen kennen een lockdown (ook al versoepelen veel landen inmiddels); bedrijven hebben het lastig of gaan zelfs failliet; sommige bedrijven moeten nog steeds gesloten zijn en de werkloosheid stijgt. Er heerst met andere woorden grote onzekerheid. In deze onzekere tijd hebben veel ondernemers vragen over hun onderneming en over contracten. Moet ik bijvoorbeeld mijn contracten blijven nakomen? Kan ik een beroep doen op overmacht of op een andere manier onder mijn verplichtingen uitkomen? Kan ik mijn wederpartij aan zijn contractuele verplichtingen houden? In deze blog zullen wij nader op deze en andere prangende vragen ingaan.
Contracten nakomen
De hoofdregel in het Nederlandse contractenrecht is dat contracten moeten worden nagekomen. Dit wordt met een mooie Latijns uitdrukking “pacta sunt servanda” genoemd (afspraken moeten worden nagekomen). Maar wat geldt als jij of jouw wederpartij de afspraken die zijn vastgelegd in het contract, door de Coronacrisis niet kan nakomen? De vraag rijst dan of jij of jouw wederpartij een beroep kan doen op overmacht.
Beroep op overmacht?
Overmacht (ook wel force majeure genoemd) houdt in dat het niet nakomen van de afspraken door de omstandigheden niet toerekenbaar is. Het ligt dus buiten jouw invloedsfeer. Als je het contract niet nakomt, dan ben je in beginsel verplicht de schade die van jouw contractuele wederpartij te vergoeden. Je kan dan ook worden verplicht om het contract toch na te komen. Er zijn situaties denkbaar dat de tekortkoming niet aan jou toe te rekenen is. Er kan dan dus sprake zijn van overmacht.
Overmacht in contract?
Om te kunnen beoordelen of sprake is van overmacht, is van belang of daarover specifieke afspraken zijn gemaakt. Soms is in het contract of in de algemene voorwaarden opgesomd welke situaties overmacht opleveren. Als het contract een overmachtsclausule bevat, controleer dan welke omstandigheden als overmacht worden benoemd. Controleer of omstandigheden als ziektes, epidemieën, pandemieën e.d. worden genoemd in de clausule. Benoemt de overmachtsclausule dergelijke omstandigheden én die omstandigheden verhinderen dat je kan nakomen, dan is de kans vrij groot dat het Coronavirus een beroep op overmacht rechtvaardigt.
Overmacht in de wet
Als er geen afspraken zijn gemaakt over overmacht, dan moet gekeken worden naar de wet (met name artikel 6:75 BW). Of sprake is van overmacht hangt af van de specifieke omstandigheden van het geval. Vragen die kunnen rijzen zijn: ‘heeft de overheid bepaalde dwingende maatregelen opgelegd?’; ‘kan de overeenkomst alsnog worden nagekomen (wellicht op een andere wijze)?; ‘valt dit onder het ‘normale’ ondernemersrisico? e.d.
Wat hoe dan ook vereist is, is dat duidelijk is dat het vanwege de Coronacrisis niet meer mogelijk is om de afspraken na te komen en dat partijen daarin niet hebben voorzien. Is dat het geval, dan zou een beroep op overmacht kunnen slagen. Let op: er kan alleen sprake zijn van overmacht als je niet kunt nakomen. Als er sprake is van een situatie dat je wel kan nakomen, maar dat nakoming als gevolg van het Coronavirus duurder of iets lastiger is, dan rechtvaardigt dat niet een beroep op overmacht.
Er is overmacht. En nu?
Als er sprake is van een overmacht situatie, dan zijn ook de gevolgen van belang. Dit kan in het contract staan en daarom is een controle van het contract verstandig. Sommige overmachtsclausules schorten tijdelijk de verplichtingen op, terwijl andere clausules het recht geven om het contract te beëindigen. Er zijn dus varianten denkbaar. Vaak moet een overmacht clausule schriftelijk worden ingeroepen. Als jouw wederpartij een beroep op overmacht doet, vraag dan om een inschatting van de gevolgen en de duur zodat je beter weet waar je aan toe bent. Wellicht geldt het namelijk slechts voor een beperkte periode.
Ga je overigens een nieuw contract aan, dan is het mogelijk verstandig om rekening te houden met het Coronavirus. Desgewenst kun je een bepaling opnemen waarin je afspraken maakt omtrent het virus en overmacht. Wij kunnen hierbij behulpzaam zijn.
Zijn er naast overmacht nog andere juridische opties?
Los van overmacht, of naast overmacht, is het raadzaam om te bekijken of er andere juridische opties zijn. Contracten bevatten namelijk vaak (tussentijdse) opzegmogelijkheden waar je gebruik van kunt maken. Daar zit doorgaans wel een bepaalde opzegtermijn aan gekoppeld. Mogelijk zijn in het contract nog bijzondere bepalingen opgenomen over een beëindiging. Graag kijken wij met je mee. Mogelijk kan een goed gesprek met jouw wederpartij ook al tot oplossingen leiden.
Onvoorziene omstandigheden
Ook kan gekeken worden naar de zogenoemde onvoorziene omstandigheden. In een blog van 23 november 2016 zijn wij uitgebreid op dit onderwerp ingegaan (blog) en werd geconcludeerd dat de (krediet)crisis in beginsel geen beroep op onvoorziene omstandigheden rechtvaardigt. Artikel 6:258 BW biedt ruimte aan de rechter om, op verzoek van een partij, een overeenkomst op grond van onvoorziene omstandigheden te wijzigen dan wel geheel of gedeeltelijk te ontbinden. De rechter kan dan dus ingrijpen in de contractuele afspraken die tussen de partijen gelden. Dat gaat natuurlijk best ver en om een succesvol beroep op dit artikel te kunnen doen dient daarom wel aan een aantal strenge vereisten te zijn voldaan. Uit de jurisprudentie volgt dat rechters een beroep op dit artikel daarom streng toetsen. Een rechter wijzigt een overeenkomst dus niet zomaar.
In tegenstelling tot overmacht, kun je dus wel nakomen maar het contractuele evenwicht is dusdanig verstoord dat nakoming redelijkerwijs niet meer kan worden verwacht. Het is de vraag of de Coronacrisis een beroep op onvoorziene omstandigheden rechtvaardigt. Op het moment dat jouw onderneming door de Coronacrisis in grote financiële problemen raakt en niet meer kan worden gesproken van een normaal ondernemersrisico, valt niet uit te sluiten dat rechters op verzoek overgaan tot ontbinding of wijziging van het contract. Je zal dan wel goed moeten aantonen dat een ontbinding of wijziging van het contract de (enige) rechtvaardige stap is.
Al met al geldt dat het verstandig is om jouw contacten goed na te (laten) lopen om te bezien of er mogelijkheden zijn om wijzigingen aan te brengen of zelfs (tijdelijk) onder de verplichtingen uit te komen. Wij kijken graag met je mee.
Legal8
20 mei 2020
088 – 88 3 8888
