Het zal niemand ontgaan zijn: op landelijke en social media ging het onlangs veel over een kantonrechter die in een recent vonnis vermeldde ChatGPT te hebben geraadpleegd als bron. Dat was de eerste keer dat een rechter ChatGPT met zoveel woorden gebruikte ter onderbouwing van een beslissing. Bijzonder is dat deze kantonrechter uit eigen beweging informatie had verkregen van ChatGPT en de informatie heeft gebruikt bij het begroten van de schade in die zaak en ogenschijnlijk partijen hierover niet heeft laten debatteren.
Waar ging deze zaak over en heeft de kantonrechter een grens overschreden? En in hoeverre mag een rechter de hulp van ChatGPT of andere AI inschakelen voor zijn beslissing in de uitspraak?
Geschil tussen buren over zonnepanelen
De specifieke zaak ging om een geschil tussen twee buren over het rendementsverlies van zonnepanelen van de ene buurman door een dakopbouw van de andere buurman. Meer specifiek ging het om de vraag wat de gemiddelde levensduur van deze zonnepanelen zou zijn, dit in verband met de te vergoeden schade. Deze vrij anonieme zaak kreeg ineens landelijke bekendheid doordat de rechter in deze zaak ChatGPT heeft gebruikt en dat ook met zoveel woorden heeft vermeld in het vonnis. Het internet stond er bol van. Enkele voorbeelden:
Schadeberekening en ChatGPT
De kantonrechter is van mening dat hij de hoogte van de schade niet kan vaststellen aan de hand van de feiten en gegevens die de gedaagde partij had gesteld. Daarom heeft de kantonrechter ChatGPT de vraag gesteld om de gemiddelde levensduur van de zonnepanelen te schatten en daaruit volgde een termijn van 25 à 30 jaar. Daarna heeft de kantonrechter het rendementsverlies eveneens middels ChatGPT laten berekenen. Handig toch?
Op grond van artikel 6:97 BW begroot de rechter schade op de wijze die het meest met de aard ervan in overeenstemming is. Dit artikel vermeldt dat als de omvang van de schade niet nauwkeurig kan worden vastgesteld, de schade door de rechter wordt geschat. De rechter dient volgens vaste rechtspraak van de Hoge Raad de schade in beginsel zelf te begroten, mits er voldoende is gesteld om te kunnen veroordelen tot een bepaald bedrag. En de rechter moet het beginsel van hoor en wederhoor daarbij in acht nemen. In dit verband is derhalve zeer relevant dat het beginsel van hoor en wederhoor wordt toegepast, zoals dat onder meer volgt uit art. 19 lid 1 Rv. Uit de tweede zin van deze bepaling volgt dat de rechter zijn oordeel, ten nadele van één der partijen, niet mag baseren op bescheiden of andere gegevens waarover die partij zich niet voldoende heeft kunnen uitlaten. En daar schort het aan in deze zaak.
Beginsel van hoor en wederhoor geschonden?
Immers, de kantonrechter heeft partijen kennelijk niet in de gelegenheid gesteld om zich over het voornemen omtrent de verkregen informatie van ChatGPT, uit te laten. Uit het eerdere Google-arrest volgde reeds dat indien een rechter zijn oordeel wil baseren op informatie verkregen uit het internet (bijvoorbeeld via Google), hij de partijen de gelegenheid moet geven zich daarover uit te laten. Dat is in deze zaak kennelijk niet gebeurd.
Ons inziens is het beginsel van hoor en wederhoor door de kantonrechter geschonden door partijen niet in de gelegenheid te stellen zich uit te laten over de verkregen informatie via ChatGPT. Een rechter kan derhalve niet zomaar informatie via Google en websites van betrokkenen en dus ook middels AI achterhalen en deze informatie vervolgens benutten om de zaak af te doen, zonder de partijen daarin vooraf te kennen. Het lijkt erop dat dit toch is gebeurd.
Rechter en AI
An sich kan een rechter wel zelfstandig informatie via het internet of via AI boven tafel krijgen en het gegeven dat deze kantonrechter ChatGPT heeft gebruikt is niet verkeerd of fout, maar hij moet partijen daarover voorafgaand laten debatteren. Dat zal niet anders zijn ingeval van een schadebegroting zoals in deze zaak aan de orde was. Naar onze mening heeft deze kantonrechter de spelregels niet helemaal juist toegepast.
