ESG staat voor Environment, Social en Governance[1]. Ofwel milieu, maatschappij en bestuur. Duurzaamheid is een kernwoord dat vaak terugkomt als men het over ESG heeft. Maar wat houdt ESG concreet in en gelden de verplichtingen alleen voor grote bedrijven of ook voor het MKB?
Wat is ESG?
ESG staat dus voor Environment, Social en Governance. Ofwel milieu, maatschappij en ondernemingsbestuur. Bedrijven moeten meer gaan verduurzamen en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dat bedrijven meer aan verduurzamen moeten gaan doen, is inmiddels wel algemeen bekend. Maar welk soort bedrijf wat moet doen is veel minder bekend bij ondernemingen. Hoewel veel mensen denken dat duurzaamheid alleen met CO2-uitstoot te maken heeft, is dat toch echt een misvatting. Duurzaamheid is veel breder en omvat bijvoorbeeld ook het aanwenden van grondstoffen, energie, arbeid, circulaire productie, recycling etc. Duurzaamheid moet een onderdeel worden van alle bedrijfsvoering, zo is de bedoeling.
ESG en arbeidsrecht
ESG gaat niet alleen over milieu, maar bijvoorbeeld ook over het arbeidsrecht en het is met name ter bescherming van werknemers: werkgevers moeten immers voor een veilige werkomgeving zorgen en deze zorgplicht vallen binnen de kaders van ESG. Maar denk ook aan ‘groene’ arbeidsvoorwaarden (duurzaam vervoer, duurzame vakantie) en gelijke beloningen.
CSRD
In november 2022 stemde het Europees Parlement in met de invoering van de zogenoemde Corporate Sustainability Reporting Directive ofwel CSRD (richtlijn). Het betreft Brusselse regelgeving voor in principe alleen grote bedrijven, maar de algemene verwachting is dat ook het mkb de gevolgen gaat merken.
ESG en grote ondernemingen
Vanaf 2024 moeten beursgenoteerde ondernemingen (ook MKB) en grote ondernemingen verplicht verslag gaan uitbrengen over duurzaamheid. Bedrijven moeten hun resultaten laten toetsen door een accountant. De CSRD is van toepassing op ondernemingen die beursgenoteerd zijn dan wel meer dan € 40,- miljoen omzetten hebben, een balans van meer dan € 20,- miljoen en 250 of meer werknemers in dienst hebben.
ESG en MKB
Het MKB is vooralsnog tot 2026 vrijgesteld van de CSRD. Maar toch kan deze wetgeving relevant zijn voor het MKB, aangezien ook het MKB te maken kan hebben met grote ondernemingen. MKB-ondernemers die zakendoen met grote ondernemingen krijgen dus te maken met eisen van hun CSRD-plichtige klanten of leveranciers. Dit betekent dat grote ondernemingen vragen gaan stellen aan kleinere ondernemingen of bepaalde garanties eisen waardoor kleinere ondernemingen zelf ook een zekere mate van onderzoek moeten doen naar bijvoorbeeld de vraag of er geen milieuregels worden overtreden. Overigens zie je ook steeds vaker dat bijvoorbeeld banken vragen stellen over duurzaamheid in verband met het verlenen van kredieten e.d. Dus ook het MKB krijgt te maken met ESG.
ESG en aansprakelijkheid
Niet alleen grote ondernemingen maar ook het MKB moet zich ervan bewust zijn dat hun handelen op het gebied van ESG en duurzaamheid tot (civiele, private) aansprakelijkheid kan leiden. Er worden in toenemende mate rechtszaken gestart tegen ondernemingen vanwege milieu- en mensenrechtenschendingen. ESG-gerelateerde vorderingen die rechtzoekenden tegen ondernemingen kunnen instellen, zullen in de meeste gevallen gebaseerd zijn op aansprakelijkheid vanwege onrechtmatig gedrag c.q. onrechtmatig handelen of nalaten. Normaliter wordt de onderneming als geheel, dus als rechtspersoon, aangesproken.
Vorderingen tegen de onderneming worden gebaseerd op grond van de onrechtmatige daad (artikel 6:162 BW). Dit gebeurde bijvoorbeeld ook in de bekende Urgenda-zaak tegen de Nederlandse Staat.[2] Als onrechtmatige daad kan worden aangemerkt een inbreuk op een recht of een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht of met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt. In het Milieudefensievonnis uit 2021 heeft de rechtbank geoordeeld dat op Shell een bepaalde ongeschreven norm rust.[3] Deze ongeschreven zorgvuldigheidsnorm houdt in dat op Shell een verplichting rust om de CO2-uitstoot van de Shell-groep en diens toeleveranciers en afnemers te reduceren. De rechtbank heeft overwogen dat deze ongeschreven norm geldt voor alle bedrijven ongeacht hun omvang of sector, maar hierbij moet opgemerkt worden dat de gestelde norm op dit moment nog niet uitgekristalliseerd is. Maar dat bedrijven aansprakelijk kunnen zijn op grond van de wet, is duidelijk.
Bestuurdersaansprakelijkheid
Deze aansprakelijkheid kan ook verschuiven naar bestuurders van ondernemingen. Bestuurders zijn de belangrijkste besluitvormers van een onderneming en algemeen wordt aangenomen dat bestuurders niet alleen moeten handelen in het belang van de onderneming, maar bijvoorbeeld ook in het belang van het milieu. Bestuurders van alle ondernemingen moeten dus (in bepaalde mate) rekening houden met ESG-risico’s. Als de bestuurders een persoonlijk ernstig verwijt kan worden gemaakt, dan kan de bestuurder persoonlijk aansprakelijk zijn voor schade.[4] Milieuschade verhalen op een bestuurder is echter niet zo heel gemakkelijk te bewerkstelligen. Zo moet er bijvoorbeeld een causaal verband gelegd worden tussen de klimaatschade en de specifieke onrechtmatige daad van die bestuurder.
Op dit moment is er echter nog geen wettelijke zorgplicht voor bestuurders op het gebied van ESG. Maar zoals hiervoor al is benoemd, kunnen rechters ESG in belangrijke mate gebruiken bij de invulling van de taakuitoefening van de bestuurder in kwestie. Heeft de bestuurder geen rekening gehouden met het milieu, dan kan hij of zij dus wel degelijk aansprakelijk gehouden worden ook al ligt de lat voor aansprakelijkheid erg hoog. Bestuurders dienen ESG op zijn minst serieus te nemen.
Ook MKB-ondernemingen en bestuurders dienen ESG serieus te nemen en op hun agenda’s plaatsen als dat nog niet gebeurd is.
Mocht je hier vragen over hebben, dan vernemen wij die graag!
[1] https://nl.wikipedia.org/wiki/ESG-criteria
[2] https://www.rechtspraak.nl/Bekende-rechtszaken/klimaatzaak-urgenda
[3] https://uitspraken.rechtspraak.nl/#!/details?id=ECLI:NL:RBDHA:2021:5337
[4] Onder meer HR 8 december 2006, ECLI:NL:HR:2006:AZ0758 (Ontvanger/Roelofsen)
