Werknemers die uitvallen wegens een beroepsziekte, stellen vaak hun (ex) werkgever aansprakelijk voor de geleden en te lijden schade. Uit een recent onderzoek blijkt dat slechte arbeidsomstandigheden na roken en ongezonde voeding de grootste bijdrage levert aan de totale ziektelast in Nederland. Werkgevers lijken in ieder geval op papier veel risico te lopen op schadeclaims. Maar wanneer is sprake van een beroepsziekte en onder welke omstandigheden zijn werkgevers aansprakelijk voor door werknemers opgelopen schade? Lopen werkgevers inderdaad veel risico? Lees het hieronder!
Wat is een beroepsziekte?
Kort gezegd spreekt men van een beroepsziekte als een werknemer uitvalt, ziek wordt, door het werk dat hij verricht. De meest voorkomende beroepsziektes onder werknemers zijn psychische aandoeningen zoals een burn-out of een depressie en aandoeningen aan het bewegingsapparaat zoals rugklachten en klachten aan de nek, schouders en/of pols. Onder oudere werknemers komen beroepsziekten zoals COPD en longkanker vaker voor. Deze beroepsziekten ontstaan na langdurige blootstelling aan bepaalde stoffen (denk aan asbest). Bij beroepsziekten denkt men doorgaans direct aan ‘gevaarlijke’ beroepen zoals trapeze-artiesten of bouwvakkers, maar ook iemand met een gewone kantoorbaan kan een beroepsziekte oplopen. Denk aan een vrij veelvoorkomende klacht: RSI (repetitive strain injury; ook wel de muisarm genoemd) of aan een burn-out.
Slechte arbeidsomstandigheden in de top 3
Slechte arbeidsomstandigheden veroorzaken bijna 5% van de totale ziektelast in Nederland. Dit blijkt uit een recent onderzoek van de Inspectie SZW en het ministerie SZW (https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/ziektelast-dalys-0/bijdrage-risicofactoren#node-ziektelast-naar-risicofactor). Roken is met ruim 9% de grootste bijdrager aan de totale ziektelast gevolgd door ongezonde voeding. Op een derde plaats staat slechte arbeidsomstandigheden genoteerd en dus een top-3 notering.
Volgens het rapport is de aandacht voor beroepsziektes ondergeschikt aan bijvoorbeeld arbeidsongevallen. Dit heeft met name te maken met het feit dat beroepsziektes minder direct zichtbaar zijn dan arbeidsongevallen en dat beroepsziektes pas na verloop van een bepaalde, soms lange, tijd zichtbaar worden.
Aantonen beroepsziekte is niet zo gemakkelijk
De hiervoor genoemde mindere zichtbaarheid maakt ook dat het ‘juridisch aantonen’ van beroepsziektes niet zo gemakkelijk is. Op zich kan de ziekte vrij gemakkelijk worden aangetoond door een diagnose van een arts, maar veel lastiger is het om aan te tonen dat een causaal verband (een link) bestaat tussen de beroepsziekte en de werkzaamheden bij de (ex) werkgever. En dit causale verband is een vereiste om schade te kunnen verhalen.
Een werknemer werd onlangs met deze problematiek geconfronteerd. De werknemer in kwestie stelde zijn werkgever aansprakelijk voor schade veroorzaakt door blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Als gevolg hiervan stelt de werknemer longschade te hebben opgelopen. Uit allerlei informatie bleek echter dat de werknemer een intensief en langdurig rookverleden heeft. Uit een deskundig onderzoek bleek eveneens dat in slechts 15% van de gevallen zoals die zich hier voordeed, sprake is van beroepsgerelateerde longschade. In 85% van de gevallen is er dus een andere oorzaak waarvan veruit de meeste aan roken te wijten is (en dus een privé oorzaak is). De werknemer kon onvoldoende onderbouwen dat de ziekte te herleiden was tot het verrichte werk bij de werkgever. De vorderingen van de werknemer werden afgewezen. De uitspraak is via de volgende link te lezen: https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBGEL:2021:5791
Zorgplicht van de werkgever: artikel 7:658 BW
Kan de werknemer het causale verband (de link) tussen de gestelde schade en het verrichte werk bij de werkgever wél voldoende aantonen, dan is het de vraag in hoeverre de werkgever zijn wettelijke zorgplicht heeft geschonden. Een werkgever is op grond van artikel 7:658 BW aansprakelijk voor de schade die de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden lijdt, tenzij de werkgever aantoont dat hij zijn zorgplicht is nagekomen. De vraag welke veiligheidsmaatregelen in redelijkheid door de werkgever hadden moeten worden genomen, moet worden beoordeeld naar de maatstaven die daar destijds voor golden (ten tijde van de werkzaamheden). Daarbij is van belang welke risico’s van de blootstelling aan de stoffen destijds voor een werkgever als de werkgever in kwestie kenbaar waren of kenbaar hadden moeten zijn. Ook is van belang dat de Hoge Raad heeft uitgemaakt dat in het geval een werkgever niet aan zijn zorgplicht heeft voldaan wat betreft de gevaren die hem kenbaar waren of hadden moeten zijn, deze werkgever ook aansprakelijk is als dat nalaten de kans op het zich verwezenlijken van destijds nog onbekende gevaren aanzienlijk heeft verhoogd (Hoge Raad: Nefalit/Karamus: https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:HR:2006:AU6092).
Dus ook als een werknemer tijdens het dienstverband (waarschijnlijk) is blootgesteld aan giftige stoffen, kan de werkgever aansprakelijkheid ontlopen als de werkgever aantoont aan zijn zorgplicht te hebben voldaan, beoordeeld naar de eisen en maatstaven die in de betreffende tijd golden. Heeft de werkgever niet aan de zorgplicht voldaan, welke zorgplicht behoorlijk ver gaat, dan is de werkgever aansprakelijk (of deels aansprakelijk) voor de door de werknemer geleden schade.
Wie bewijst wat?
Kort gezegd moet de werknemer aantonen dat hij schade heeft geleden én dat dit een gevolg is van het verrichten van zijn werkzaamheden bij de werkgever. De werkgever moet vervolgens aantonen dat hij aan zijn wettelijke zorgplicht heeft voldaan, hetgeen doorgaans best een zware taak is. Lukt dit laatste niet of onvoldoende, dan kan de werknemer schade verhalen op de werkgever.
Bewijsproblemen
Bij arbeidsongevallen is het vaak vrij simpel: als een werknemer bijvoorbeeld van een trap valt tijdens het werk, dan is er doorgaans geen sprake van een discussie of de werknemer tijdens het verrichten van het werk schade heeft opgelopen. Dit is anders bij beroepsziektes die vaak een sluimerend proces kennen en multicausaal zijn. Problemen kunnen met name ontstaan als niet duidelijk is wie of wat de schade precies heeft veroorzaakt of in welke mate daaraan is bijgedragen. Is de schade ontstaan door het werken met giftige stoffen bij de werkgever of is de schade ontstaan door het vele roken door de werknemer? Met name werknemers met een multicausale ziekte lopen tegen bewijsproblemen aan. Van een multicausale ziekte is sprake wanneer aan de ziekte niet één, maar juist meerdere of een complex aan mogelijke oorzaken ten grondslag ligt. En in het geval van een beroepsziekte kan het voor een werknemer erg moeilijk zijn om aan te tonen dat hij schade heeft geleden in de uitoefening van zijn werkzaamheden aangezien een beroepsziekte vaak pas vele jaren later opspeelt. Denk aan asbestose of mesothelioom (asbestkanker) welke tot wel 30 of 35 jaar na de blootstelling aan asbest aan het licht kunnen komen. In situaties van bewijsproblemen kan de rechter werknemers tegemoetkomen als zij een beroep doen op de arbeidsrechtelijke omkeringsregel of proportionele aansprakelijkheid, maar ook dat is geen gemakkelijke opgave voor de werknemer en gaat het bestek van deze blog te buiten.
Kort gezegd zijn rechters terughoudend met het toewijzen van beroepsziekteclaims. Werkgevers zijn anders gesteld niet snel aansprakelijk voor schade van werknemers ten gevolge van beroepsziektes. Dat wil echter niet zeggen dat werkgevers nooit aansprakelijk zijn. Als de werknemer de genoemde link wel kan leggen en de werkgever niet of onvoldoende aan de zorgplicht heeft voldaan, dan ligt (een hoge) aansprakelijkheid wel degelijk op de loer.
Verjaring
En dan speelt tot slot nog de verjaring een rol. De algemene verjaringstermijn bij beroepsziektes is 5 jaar. Een rechtsvordering verloopt dus vijf jaar na het moment dat de werknemer weet dat hij schade heeft geleden en wie de veroorzaker van de schade is, en in ieder geval twintig jaar nadat de schade ontstaan is. Verjaring is een lastig onderwerp en in een voorliggend geval kan het absoluut geen kwaad deskundige hulp in te schakelen.
Vragen?
Heeft u naar aanleiding van dit artikel vragen? Neem eens vrijblijvend contact met ons op.
