Zijn ‘mijn’ zzp’ers nog wel zelfstandig? Overeenkomst van opdracht vs arbeidsovereenkomst. Het kan je bijna niet ontgaan zijn: het langverwachte Deliveroo-arrest van de Hoge Raad is op 24 maart jl. gepubliceerd. Dit was op en rond deze datum voorpaginanieuws. In deze zaak gaat het met name om de vraag hoe de arbeidsrelatie van de maaltijdbezorgers van Deliveroo moet worden gekwalificeerd. Is dat een overeenkomst van opdracht (dus met een zzp’er) of een arbeidsovereenkomst (dus met een werknemer)? De grote vraag hierbij was of de Hoge Raad “inbedding in de organisatie” een leidend principe zou aanmerken bij de beoordeling van de arbeidsrelatie na het advies van A-G De Bock. Lees in deze blog of dat het geval is én belangrijker: wat dit voor de praktijk betekent.
Hoe zat het ook alweer in de Deliveroo-zaak?
Bezorgers die voor Deliveroo in Nederland aan de slag waren (overigens is Deliveroo al enige tijd weg uit ons land) – kwamen in eerste instantie met Deliveroo een arbeidsovereenkomst overeen. Maar in 2018 verandert dit en laat Deliveroo de bezorgers enkel op basis van een overeenkomst van opdracht werkzaamheden verrichten (dus als zelfstandigen – zzp’ers). In die overeenkomst maakten zij afspraken over bijvoorbeeld de werkzaamheden en vergoedingen. FNV komt kort hierna in beeld en stelt dat de bezorgers niet werkzaam zijn op basis van een overeenkomst van opdracht, maar (nog steeds) op basis van een arbeidsovereenkomst. De bezorgers zouden dus geen zzp’ers, maar werknemers zijn. Dit heeft arbeidsrechtelijk (maar ook fiscaal rechtelijk) grote gevolgen aangezien de bezorgers als werknemers bijvoorbeeld recht hebben op ontslagbescherming, verplicht pensioen en sociale verzekeringen en voor Deliveroo geldt bovendien dat zij loonbelasting en sociale premies moet afdragen aan de Belastingdienst.
Kantonrechter en gerechtshof
De kantonrechter en ook het gerechtshof zijn van mening dat sprake is van arbeidsovereenkomsten. De zzp’ers/bezorgers zijn juridisch gezien dus geen zelfstandigen, maar werken op basis van een arbeidsovereenkomst. Deliveroo is het daar – uiteraard – niet mee eens en gaat in cassatie bij de Hoge Raad. In cassatie stelt Deliveroo onder andere dat de bezorgers zich vrij mochten laten vervangen en dat zij de vrijheid hadden om niet te werken, hetgeen volgens Deliveroo helemaal niet past bij een arbeidsovereenkomst. Werknemers mogen zich namelijk niet vrij laten vervangen en moeten hun werk persoonlijk verrichten. Er is volgens Deliveroo dus sprake van overeenkomsten van opdracht met zzp’ers.
Hoge Raad: bezorgers zijn werknemers
Dan is de Hoge Raad aan zet. Ook de Hoge Raad vindt de bezorgers werknemers en dus geen zzp’ers. Minstens even relevant is een opsomming van gezichtspunten die een rol kunnen spelen bij de vraag of sprake is van een arbeidsovereenkomst of een overeenkomst van opdracht:
– de aard en duur van de werkzaamheden;
– de wijze waarop de werkzaamheden en werktijden worden bepaald;
– de inbedding van het werk en degene die de werkzaamheden verricht in de organisatie en de bedrijfsvoering van degene voor wie de werkzaamheden worden verricht;
– het al dan niet bestaan van een verplichting het werk persoonlijk uit te voeren;
– de wijze waarop de contractuele regeling van de verhouding van partijen tot stand is gekomen;
– de wijze waarop de beloning wordt bepaald en waarop deze wordt uitgekeerd;
– de hoogte van deze beloningen;
– de vraag of degene die de werkzaamheden verricht daarbij commercieel risico loop;
– degene die de werkzaamheden verricht zich in economisch verkeer als ondernemer gedraagt of kan gedragen (bijvoorbeeld bij het verwerven van een reputatie, acquisitie, wat betreft fiscale behandeling, het aantal opdrachtgevers voor wie hij werkt of heeft gewerkt e.d.).
Holistische benadering
Het gaat hier om een zogenoemde holistische benadering. Dit wil zeggen dat je met alle omstandigheden van het geval rekening moet houden in samenhang bezien. Weliswaar kan in een concreet geval aan een bepaald aspect veel gewicht toekomen, maar de aspecten worden als geheel gewogen. Belangrijk vinden wij met name ook dat de Hoge Raad oordeelt dat het gewicht dat toekomt aan een contractueel beding, mede afhankelijk is van de mate waarin het beding daadwerkelijk betekenis heeft voor de partij die de werkzaamheden verricht. Kortom, bedingen kunnen contractueel worden overeengekomen, maar op het moment dat er in de praktijk nauwelijks betekenis aan toekomt, verliest het aan gewicht. ‘Wezen gaat dus voor schijn’. Ook de organisatorische inbedding is een relevant en nieuw aspect. En bovendien noemt de Hoge Raad ‘ondernemerschap’ expliciet als relevant aspect: gedraagt iemand zich in het economisch verkeer als ondernemer of niet?
De Minister van Sociale Zaken is as we speak bezig met dit onderwerp zodat spoedig nog meer duidelijk zal worden. Lees hier de voortgangsbrief. Het arrest is via de volgende link te lezen: arrest Deliveroo.
Belang voor de praktijk
Ondanks dat de politiek er as we speak mee bezig is, is dit arrest van belang voor de praktijk. Relevant is natuurlijk dat de Hoge Raad overweegt dat niet aan één aspect beslissende betekening toekomt maar aan het geheel van aspecten. Voor de praktijk vinden wij het belangrijkste dat ondernemingen meer rekening moeten houden met het bestaan van een arbeidsovereenkomst als de zzp’er die zij inschakelen werk doet dat is ingebed in hun organisatie.
Onze verwachting is dat dan sneller dan voorheen sprake zal zijn van een arbeidsovereenkomst ook al noemen partijen hun contract een overeenkomst van opdracht. Huur je bijvoorbeeld als accountantskantoor een externe accountant of boekhouder in om werkzaamheden te verrichten die jouw kantoor zelf ook doet (en het dus in ingebed in de eigen organisatie), dan kan er snel sprake zijn van een arbeidsovereenkomst. Of een tandartsenpraktijk die een assistent-tandarts voor bepaalde tijd inhuurt. Wees je hiervan bewust en houd er dan dus rekening mee dat de andere gezichtspunten naar onze mening zwaarder gaan tellen om een arbeidsovereenkomst te voorkomen. Maar huur je als accountantskantoor een zelfstandige schilder in die jouw pand van een nieuw kleurtje komt voorzien, dan is juist geen sprake van inbedding en zal minder snel sprake zijn van een arbeidsovereenkomst met de schilder.
Zijn mijn zzp’ers nog wel zzp’ers?
De vraag of jouw zzp’pers nog wel zelfstandig zijn is dus niet met zekerheid te beantwoorden, maar je kunt er wel van uitgaan dat als het werk dat zij verrichten is ingebed in jouw organisatie en (of) de betreffende zzp’er heeft alleen jou als opdrachtgever, dat snel sprake zal zijn van een arbeidsovereenkomst met alle gevolgen van dien.
De politiek is nu aan zet. In ieder geval tot die tijd kun je rekening houden met de overwegingen uit dit arrest.
Juridisch advies zzp
Heb je hierover nog vragen of wens je juridisch advies in te winnen? Schroom niet om contact op te nemen.
